سؤال: پذيرش دين، حق انسان است‏يا تكليف بر او؟ اگر تكليف است چگونه با آزادى و كرامت انسان سازگار است؟

پاسخ: در پاسخ ابتدا لازم است‏به اين نكته مهم توجه داشته باشيم كه اصولا هر حقى مستلزم حكم يا تكليفى است. فيلسوفان حقوق مى‏گويند: هيچ حقى بدون تكليف متقابل معنا ندارد; مثلا وقتى مى‏گوييم هر كسى حق دارد از هواى آزاد و آب سالم استفاده كند، معنايش اين است كه ديگران حق ندارند آن را آلوده كنند. هم چنين وقتى گفته مى‏شود من حق دارم از اموال خود بهره ببرم، معنايش اين است كه ديگران مكلفند كه از تجاوز به اموال من خوددارى كنند و حق مرا محترم شمارند; بنابراين حق و تكليف متلازم با يك ديگرند. گرچه بعضى گفته‏اند هر حقى مستلزم تكليفى است، لكن هر حكم و تكليفى مستلزم حق نيست; مثلا اگر گفته مى‏شود پدر بر فرزند حق احترام دارد، حتما در برابر حق تكليفى هست و فرزند مكلف است‏به پدر احترام كند (وقتى گفته مى‏شود فرزند بر پدر حق نفقه دارد، پدر مكلف است نفقه او را بدهد).